Taalideologisch schommelen. De meerwaarde van een diachrone blik op taaldiscussies.

Description

Moet de eerste moderne taal op school vastliggen, of moeten leerlingen kunnen kiezen? In het Vlaamse onderwijs is het Frans al langer de verplichte eerste moderne taal. In Wallonië wordt momenteel gewerkt aan een gelijkaardig plan voor het Nederlands, wat recent heel wat gemoederen beroerde. Maar waarom laait dat debat net nu zo hoog op, en is er in alle urgentie eigenlijk veel nieuws onder de zon? Hoewel Belgisch onderwijsbeleid rond de 'taal-van-de-ander' een sterke historische lading draagt, is diachroon onderzoek ernaar zeldzaam. De vraag blijft dus hoe '(dis)continu' dat 'taalideologische debat’ is (Blommaert 1999): welke voorstellen, argumenten en aannames veranderen of keren terug, wie oppert ze in welke context, via welke retorische middelen?

Met parlementaire discussies als vaak vergeten bronnenmateriaal, kaderen we de huidige discussie binnen acht sleutelperiodes in Belgisch onderwijsbeleid voor moderne talen (1842-vandaag). Nadien zoomen we in op inhoud en taalgebruik in de Kamerdebatten van vier bepalende 'historical events': de taal-in-onderwijswetgeving van 1932, 1963, 1970 en 2022 (Sewell 1996). Thematische en retorische analyses volgens de Discourse-Historical Approach (Reisigl & Wodak 2016) tonen een opmerkelijke tendens: over tijdsgrenzen heen komen dezelfde voorstellen terug en blijven geïntensiveerde argumenten van (on)rechtvaardigheid, nationale eenheid, socio-economische emancipatie en lerarentekorten constant. Alleen vertonen ze een contextafhankelijke schommelbeweging: de ene periode worden ze aangewend voor de verplichting van een landstaal als eerste moderne taal, de andere periode voor keuzevrijheid tussen meerdere talen, voor het Nederlandstalige dan weer het Franstalige onderwijs. Een intrigerend politiek evenwichtsspel bepaalt de precieze richting waarin de schommel zwaait, en uiteindelijke beslissingen zullen daarbij meermaals 'strategisch ambigu' blijken (Hawkey & Horner 2022).

Een diachrone blik op gepolariseerde discussies toont zo nuancerend potentieel, maar roept tegelijkertijd de belangrijke vraag op: hoe krijgt het objectiverende werk van sociolinguïsten/taalbeleidsonderzoekers voet aan grond in door emotie, complexe ideologie en politiek gedomineerde 'taaldebatten'?

Period	31 Mar 2023
Event title	Sociolinguistics Circle 2023
Event type	Conference
Location	Amsterdam, NetherlandsShow on map
Degree of Recognition	International